Boekenplan's kennisbank: Tips & info voor auteurs

Dr. Niels Groen geeft uitleg in De Bodemloze Put

Problemen met ICT-systemen bij Belastingdienst en andere overheden. ‘Inning belasting kan in gevaar komen’, zegt de belastingdienst in de Volkskrant. Jule Peeters in de Limburger: Gebrek aan kennis en desineteresse. Dr. Niels Groen promoveerde met zijn proefschrift De Bodemloze Put met als ondertitel Escalerend commitment in publieke IT-projecten. Hierin wordt uit de doeken gedaan waarom dergelijk grote projecten mislukken. In deze uitgave staat beschreven wat er bij de Belastingdienst is gebeurd. Niets menselijks is de Belastingdienst vreemd. Hieronder een korte uitleg van de auteur.

Het falen van publieke IT-projecten

Er is al veel onderzoek gedaan naar het succes of falen van IT-projecten, zowel in de publieke als in de private sector. Deze onderzoeken zijn voornamelijk gericht geweest op het verklaren van variantie in de uitkomst van IT-projecten aan de hand van succes- of faalfactoren. Het onderzoek naar succes- en faalfactoren in IT-projecten heeft echter nog niet geleid tot significante verbeteringen in de praktijk. Een verklaring hiervoor is dat het denken in succes- en faalfactoren leidt tot een (te) vereenvoudigd denken over de complexe processen van IT-projecten.

Definitie van ‘falen’

Eén van de redenen voor de nadruk op factor-georiënteerd onderzoek is de manier waarop ‘falen’ tot op heden algemeen wordt gedefinieerd. In deze definitie wordt falen uitgelegd als het onvermogen om het project volgens plan uit te voeren. Het betekent dat een project dat niet de vooraf vastgestelde resultaten oplevert, of dat doet tegen hogere kosten of met een langere doorlooptijd dan gepland, moet worden beschouwd als een gefaald project. Deze definitie van falen is illustratief voor het heersende gedachtepatroon in de aansturing van organisaties, zowel in de publieke als private sector, waarbij bekwaam management gelijk staat aan het vermogen om de werkelijkheid vorm te geven volgens plan.

Escalatie

Project-escalatie is een vorm van escalerend commitment ten aanzien van een falende handelswijze in de specifieke context van projecten. Het fenomeen van escalerend commitment is onder andere bekend van het gedrag van bevelhebbers bij militaire interventies, waarbij de Vietnamoorlog het meest bekende voorbeeld is. Er is sprake van escalerend commitment wanneer een beslisser duidelijke feedback krijgt dat zijn handelswijze niet werkt, maar door diverse omstandigheden toch gecommitteerd is om vast te houden aan deze handelswijze. Dit commitment escaleert doordat het voor de beslisser, naarmate hij langer heeft volgehouden, het alleen maar moeilijker wordt om op zijn gekozen handelswijze terug te komen.

Waarom grijpt men niet in

Behalve van het voorbeeld van de Vietnamoorlog kennen velen van ons dit fenomeen ook van alledaagse situaties, zoals bij het wachten op een lift. Als je lange tijd op een lift staat te wachten, begin je te overwegen om de trap te nemen. Doordat je echter al lange tijd op de lift staat te wachten, lijkt het je niet verstandig meer om van handelswijze te veranderen, bijvoorbeeld omdat je verwacht dat de lift er nu wel bijna is, of omdat anders de reeds verstreken wachttijd voor niks is geweest. Deze motivaties worden alleen maar sterker nadat je nog langer wacht. Misschien is de lift echter wel defect en blijf je zodoende op een lift wachten die nooit komt. Een ander voorbeeld van escalerend commitment in het dagelijks.

Lees meer over De Bodemloze Put van Dr. Niels Groen. Verkrijgbaar als paperback en e-book.