Kind met het waswater wegspoelen? - Frank Terwindt
De wereld schudt op haar grondvesten
Radicale koerswijzigingen in de Amerikaanse en Nederlandse politiek eisen de aandacht op. Mijn focus verschuift daardoor van public health naar ontwikkelingssamenwerking (OSW). Ik moet me zelfs inhouden om niet vaker dan eens per maand te bloggen over de gevolgen die ik van dit rechtse beleid verwacht – en hoe we het tij kunnen keren.
In De puzzel van Wajir beschrijf ik USAID (United States Agency for International Aid) kritisch. Mijn ervaringen met deze donor waren niet altijd positief. In deze blog licht ik die kritiek toe, maar ook de waarde van USAID-projecten en de cruciale rol van deze grootste van alle internationale donoren.
De media berichten al volop over het besluit van Trump en Musk om USAID op te heffen. Deze blog gaat over de achtergrond, context en gevolgen.
Wat is USAID?
Als wereldleider zag Amerika voor zichzelf een morele verantwoordelijkheid om arme landen te helpen. Daarom werd 60 jaar geleden voor de nood- en humanitaire staatshulp USAID opgericht. Hoewel die steun in 2023 slechts 1,2% van het Amerikaanse federale budget betrof, ging het daarbij wel om een bedrag van 68 miljard dollar. De grootste ontvangers waren Oekraïne, Ethiopië en Jordanië; dit zijn keuzes die deels voortkomen uit geopolitieke belangen.
USAID heeft kantoren in 60 landen en een staf van 10.000, waarvan twee-derde in een partnerland werkt. De projecten omvatten gezondheidszorg, voedselhulp en mensenrechten, in samenwerking met multinationale organisaties zoals UNICEF en/of lokale overheden. USAID helpt miljoenen mensen, draagt bij aan mondiale bescherming tegen pandemieën zoals aids en investeert in mensen- en vrouwenrechten.
Wel ligt de focus vaak eerder op het bevorderen van Amerikaanse markten dan op het verminderen van afhankelijkheid van de ontvangers. Grootschalige voedselhulp kan dan gemakkelijk ontaarden in een dumping die de lokale economie verstoort. En van veel onderzoeksprojecten met innovatieve medicijnen in arme landen wordt verwacht dat die de markt van de Amerikaanse farmaceutische industrie zullen vergroten.
America first!
Musk beschouwt USAID als een bureaucratisch en corrupt instituut. Ook bekritiseert hij ontwikkelingslanden die afhankelijk blijven van internationale hulp, omdat politieke leiders zich veel te weinig inzetten voor het welzijn van het eigen volk en eerder zichzelf verrijken. Deze kritiek deel ik. Van de andere kant, USAID gedraagt zich als een machtige onderneming met expansiedrift en dat beschouw ik niet als gelijkwaardige OSW.
Musk vindt USAID overbodig en de sluiting ervan zou veel belastinggeld besparen. (Dit overheidsgeld willen hij en Trump trouwens vooral ten goede laten komen van de al superrijke Amerikanen.) Dat Musk vindt dat de bezem door USAID moet, snap ik. Maar de negatieve gevolgen van de brute en niet democratische beslissing om de agency te schrappen zullen enorm zijn.
Directe gevolgen van de afschaffing
Steun aan de wederopbouw van Oekraïne, via de Verenigde Naties en de Wereldbank, valt weg. Dat geldt ook voor de opvang van Syrische vluchtelingen in Jordanië, en voor migratiebeperkende hulpprogramma’s. Hulp bij acute hongersnood in Sahellanden die geteisterd worden door geweld en natuurrampen wordt onzeker. Activiteiten ter bestrijding van hiv/aids en ziektes als malaria, cholera en tuberculose zullen niet meer gefinancierd worden. En dit lijstje is nog verre van compleet.
Lange termijneffecten
Emigratie vanuit landen in nood zal toenemen. Meer klimaat- en economische vluchtelingen zullen dus ook bij Europese landen aankloppen.
Arme landen die niet langer USAID-steun ontvangen, zullen zich voor hulp en samenwerking nu meer gaan richten tot andere grootmachten, zoals China en Rusland.
Europa erkent steeds meer dat OSW gebaseerd moet zijn op structurele, gelijkwaardige samenwerking, met duurzame verbeteringen als doel. De internationale bereidheid daartoe riskeert nu op de achtergrond te geraken en dat geldt vooral voor mondiale uitdagingen. We vallen dan terug op dweilen met de kraan open.
Als andere relatief rijke landen het “America first”-beleid kopiëren, zal de kloof tussen rijk en arm wereldwijd verder groeien.
Wat geeft hoop?
Gelukkig is er wereldwijd veel verzet tegen dit beleid. Mensen voelen intuïtief dat dit beleid rampzalige gevolgen zal hebben. Er is een groeiend bewustzijn over de gevaren van het terugvallen op nationale belangen en het negeren van structurele, gelijkwaardige samenwerking. Mijn volgende blog zal over de huidige “Nederland eerst”- politiek gaan, met een reminder aan ons koloniale verleden.
Door: Frank Terwindt
Lees ook:
Nederland eerst een gemiste kans
Deltawerken slopen? Waarom oude lessen tellen
